Karta świąteczno-noworoczna

Napisano przez

Posłuchajmy kolędy – pastorałki, z muzyką country kompozycji Piotra Nowaka wg tekstu Danuty Bartosz pt. Synu Maryi . Śpiewa Piotr Nowak:.

Dr hab. Rafał Augustyn, kompozytor, filolog polski, krytyk muzyczny i teatralny były prezes Oddziału Wrocławskiego Związku Kompozytorów Polskich zapytany przez p.  Karolina Kijek na temat „kolęda” odpowiada: 

Kolęda na początku nie była związana z Bożym Narodzeniem.

  1. – Nazwa wywodzi się od łacińskiego słowa „kalendae”, co oznacza pierwszy dzień miesiąca, szczególnie stycznia. Składano sobie życzenia i obdarowywano przedmiotami lub darami duchowymi, a więc błogosławieństwami i pozdrowieniami. Mówiło się „dawać kolędę”, a i dzisiaj księża chodzą „po kolędzie”, a kolędnicy liczą na podarunki.
    Nazwa kolędy, jako pieśni bożonarodzeniowej, zaczęła się upowszechniać w XVII i XVIII wieku. Wcześniej nazywano je rotułami czy kantyczkami, albo po prostu pieśniami. Jan Żabczyc pisał „Symfonie anielskie”.

    Początkowo kolędy były w kościele zakazane?
    – Śpiewy bożonarodzeniowe były w polskim Kościele od dawna, ale kolędy „ludowe” ze względu na bardziej „rozrywkowy” charakter jeszcze w XIX wieku były przeznaczone do śpiewania w domu, ewentualnie w przedstawieniach. Fragmenty wielu starych kolęd wskazują na ich związek z jasełkami. Często kończą się frazą, że my – śpiewający – również niesiemy dary Dzieciątku, co mogło towarzyszyć teatralnej scenie.

    Jakie mamy podgatunki kolęd?
    – Mamy wiele kołysanek, np. „Lulajże Jezuniu”. Są też pieśni o charakterze chorałowym, jak „Anioł pasterzom mówił”. I są taneczne, jak mazurkowa „W dzień Bożego Narodzenia” czy „Bóg się rodzi” Franciszka Karpińskiego w rytmie poloneza. Wiąże się z dworem książąt Lubomirskich, fragment „Podnieś rękę, boże Dziecię / Błogosław ojczyznę miłą / w dobrych radach, w dobrym bycie / wspieraj jej siłę Swą siłą / Dom nasz i majętność całą” dotyczył właśnie tych dóbr. Później na tę zwrotkę zaczęto patrzeć przez pryzmat całego kraju.

    Takich kontekstów, z których nie zdajemy sobie sprawy, jest w kolędach wiele.
    – Wydaje nam się, że topika jest jednostajna: żłóbek, Dzieciątko, aniołowie, pasterze. Ale jest też dużo cytatów, parafraz i nawiązań do Biblii. „W Betlejem nie bardzo podłym mieście” to nawiązanie do Ewangelii Mateuszowej: „A ty, Betlejem, ziemio Judy, nie jesteś zgoła najlichsze spośród głównych miast Judy.” co jest parafrazą starotestamentowego proroctwa.

  2. więcej:  dr. hab. Rafał Augustyn o pastorałkach i kolędach