Rubajaty – czterowiersze Andrzeja Tchórzewskiego

Napisano przez

AUTOKOMENTARZ

Czterowiersze to starannie przemyślana i uwspółcześniona wersja podobnych czterolinijkowych tekstów poetyckich, zwanych po arabsku rubai, po persku rubajat.

Układ rymów – aa bb  albo ab ab. Należy pamiętać, że w poezji muzułmańskiego Wschodu rymem jest również powtórzenie tego  samego słowa na końcu wersu czyli tzw. monorym. Tematem tych wierszy są przeważnie refleksje o charakterze filozoficznym. Podobnie jak haiku – rubai obowiązkowo  nie ma tytułu.

Najbardziej znanym twórcą rubajatów był Omar Chajjam (Najszpur, trzecie ćwierćwiecze XI stulecia lata dwudzieste następnego wieku). Ten perski poeta, matematyk i metaastrolog jest też znany jako autor  traktatu „Zasady algebry i Almukabały” do dziś konsultowanego przez sporządzających indywidualne horoskopy.

Na język polski tłumaczył czterowiersze Chajjama, Wielkopolanin Edward Raczyński (1891-1988), prezydent rządu emigracyjnego. Edward Raczyński oparł się głównie na angielskim przekładzie  Fitzgeralda, uchodzącym za znakomity i bliski oryginałowi. Ponadto brał pod uwagę przekłady na inne języki europejskie, którymi władał znakomicie.

Szkoda, że w Poznaniu nie ma jeszcze ulicy Edwarda Raczyńskiego, reprezentanta rodu tak zasłużonego dla kultury polskiej.

x   x   x

Na  starość migocą wspomnienia, drobnienia  imion i

dyskomfort  respektowania rocznic własnych, a nie zrządzonych.

To – niekiedy  – skutkuje  pisaniem listów do

Jeszcze Pozostałych i – często – bolesną wiarą w Opatrzność.

x   x   x

Wszystko słabnie; uściski, pocałunki, oddechy,

nawet  buddowie dotychczas  niezłomni,

tylko my trwamy w tym tańcu  motylim,

zauroczeni chwilą , do – słownie .

x   x   x

Z pradawnych murów i fal widać zakręt

dawno zmętniałej rzeki. W te mury nawet najeźdźcy

nie śmieli wchodzić, więc rosła prawdziwa elita,

którą  – podobno  –  umiłował  Chrystus.

 

_________________________________________________

Wikipedia:

Rubajjat, rubajt do-bajt (pers. < arab. Rubāʿī, l.mn. Rubāʿīyāt) – krótki, czterowierszowy utwór poetycki o treści przeważnie filozoficznej.

Spolszczona nazwa tego gatunku – rubajjat – przyjęła się głównie za sprawą tłumaczeń czterowierszy perskiego poety Omara Chajjama. Właśnie dzięki jego twórczości rubajjat perski zyskał sławę niemal na całym świecie.Cechą rubajjatu jest monorymiczność. Wiersze rymują się według następujących schematów:

  1. a a b a

  2. a a a a (rzadziej)

Formę rubajjatu przyswoił dla kultury europejskiej Edward FitzGerald tłumacząc Rubajjaty Omara Chajjama.

W Polsce tą formą posługiwała się Maria Pawlikowska-Jasnorzewska.

 

 

 

(Pomnik Omara Chajjama w Bukareszcie)

http:/https://archive.org/details/rubaiyatofomar00omaruoft/

 

favorite
texts

Rubáiyát of Omar Khayyám

Omar Chajjam

Omar Chajjam (właśc. Ghiyath al-Din Abu’l-Fath Omar ibn Ibrahim Al-Nisaburi Chajjam; 1048–1131)

– perski poeta, filozof i matematyk. Reformator kalendarza i nadworny astronom sułtana Seldżuków Alpa Arslana.

  • Chleba bochenek tam i flasza wina,

    Z wierszami książka, cienia odrobina

    I Ty – i śpiew Twój przy mnie na pustkowiu,

    A rajem dla mnie ta pusta kraina.

    • Źródło: Rubayat, XI, tłum. Edward Raczyński

  • Los szachownicą dni i nocy włada,

    Gdzie w partii rola pionków nam przypada,

    Które się wodzi, zbiera i ubija

    I znów kolejno w pudełku układa.

    • Źródło: Rubayat, XLIX, tłum. Edward Raczyński

  • Niejedną na naukach strawiłem godzinę,

    Niejedną miałem radość, iż z nauki słynę,

    A oto jest – posłuchaj – treść zdobytej wiedzy:

    Z prochu wziąłem początek i jak proch przeminę

    • Źródło: Wybrane czterowiersze Omara Chajjama, opr. i wyd.J. Czekanowski, J. Kuryłowicz, Lwów 1933, tłum. Andrzej Gawroński

  • Zbudź się, bo ranek cisnął w czarę nocy

    Kamień, co płoszy rój gwiazd migocący,

    Patrz, już pochwycił ze wschodu myśliwy

    Sułtańską basztę w splot blasku gorący.

    • Źródło: Rubayat, I, tłum. Edward Raczyński

 

ANDRZEJ TCHÓRZEWSKI

 Andrzej Tchórzewski (ur. 18 maja 1937 w Lublinie) – polski poeta, eseista, krytyk literacki, dramaturg, autor słuchowisk i tłumacz poezji i prozy z kilku języków (angielski, gruziński, hiszpański, portugalski rosyjski, ukraiński i włoski). M.in. jest jednym z pierwszych tłumaczy E. Pounda i  Edwarda Estlin Cummingsa, (znanego jako E.E. Cummings lub e.e. cummings).

Pracował jako dziennikarz i specjalista ds. przekładów, m.in. w wydawnictwach: „Iskry” i „Czytelnik” oraz przez wiele lat współredagował miesięcznik „Poezja” (1975-1990). Pracował również w Polskim Radiu w redakcji hiszpańskiej.

Absolwent Wydziału Filozofii i Socjologii Uniwersytetu Warszawskiego. Studiował na Wydziale Dziennikarskim Uniwersytetu Warszawskiego i Wydziale Filozoficznym Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego.

W latach 1939-1942 przebywał w Rumunii. Od 1955 roku mieszkał w Warszawie.

Debiutował w 1955 r. na łamach czasopisma „Kamena” jako poeta. W latach 1966-1968 mieszkał w Stanach Zjednoczonych[1].

Od 2015 roku, wraz z Aldoną Borowicz, jest fundatorem prywatnej nagrody poetyckiej ”Zamiast recenzji”, przyznawanej młodym poetom do 30. roku życia.

Jest laureatem wielu nagród w konkursach literackich, m.in. Nagrody Młodych w 1957, Nagrody im. W. Hulewicza za całokształt twórczości i Nagrody Bemowskiej (Gminy Warszawa-Bemowo) w 2002 roku.

Od marca 1961 roku do 31 grudnia 2006 roku był członkiem Oddziału Warszawa Związku Literatów Polskich.

  • Wnętrze kwiatu (Iskry 1960),

  • Dłoń dotyku (Pax 1963),

  • Wosk na ucztę (Wyd. Lub. 1969 r.),

  • Prostota (Wyd. Lub. 1980 r.),

  • Reportaż z wieży Babel (PIW 1881 r.),

  • Rok Święty (KAW 1986 r.),

  • Haiku (Polska Oficyna Wydawnicza 1999 r.,

  • Haiku (II wyd. internetowe, Wydawnictwo: Tower Press, 2001 r.),

  • Kronika żywego dnia (Przedświt 2002r.),

  • Na piasku chwili (Wyd. Atut 2003),

  • Wiersze z różnych kobiet (Wyd. Arwil 2007 r.),

  • Bóg – Mara – Sen (Wyd. Astra, Łódź 2007 r.),

  • Chroniąc oczy przed korozją. Wybór poezji. (Wyd. A. Marszałek, Toruń 2012 r.).

  • Z Poczekalni na Parnas (eseje o poezji polskiej) – (Wydawnictwa Adam Marszałek, Toruń 2005 r.), 

  • W przygotowaniu do druku tom poetycki „Miedza & miecz”, który wyjdzie nakładem wydawnictwa ARWIL w 2010 r.

  • Ponadto publikował swoje utwory i przekłady obcej poezji w wielu czasopismach i antologiach.

  • Otrzymał wiele nagród, m.in. Nagrodę Młodych w 1957 wraz Markiem Hłaską, Ernestem Bryllem i Romanem Śliwonikiem, a także Nagrodę im. Hulewicza za całokształt twórczości oraz nagrodę  literacką Gminy – Warszawa Bemowo za całokształt twórczości. Stypendysta Funduszu Promocji Twórczości przy Ministerstwie Kultury.

 

db