Spotkanie z Ivanem Franko. W księgarni Arsenał na Starym Rynku w Poznaniu czytamy jego wiersze

Ivan Jankowicz Franko

− wybitny ukraiński przedstawiciel myśli politycznej i literatury. Urodził się 27 sierpnia 1856 roku w Nahujowicach, zmarł 28 maja 1916 roku we Lwowie. Był w związku małżeńskim z Olhą Chorużyńską, miał z nią czworo dzieci. Wysoko wyedukowany, uhonorowany  tytułem doktora habilitowanego, ze znaczącym  dorobkiem literackim i naukowym, jest postacią  przedstawianą na ukraińskich banknotach i znaczkach pocztowych.  Powstały pomniki, muzea i nagrody jego imienia.

 Ivan Franko − slawista, działacz społeczny oraz tłumacz, obok Tarasa Szewczenki uważany jest za jednego z najwybitniejszych przedstawicieli ukraińskiej myśli politycznej i literatury. Poezja oraz proza Ivana Franko zachwycała i nadal zachwyca. Jest ponadczasowa.

Od młodzieńczych lat nawiązywał kontakty z przedstawicielami kultury polskiej. Korespondował z Elizą Orzeszkową, przyjaźnił się z Janem Kasprowiczem, a także wypowiadał się na temat dorobku Henryka Sienkiewicza. Podejmował z rozeznaniem problematykę chłopską w twórczości Marii Konopnickiej oraz Bolesława Prusa. Jako historyk literatury wiele uwagi przywiązywał do polskiej poezji średniowiecznej oraz literatury XVI i XVII wieku.

Niektórzy historycy ukraińscy przypuszczają, że matka poety pochodziła ze zubożałej rosyjskiej lub polskiej rodziny.  Pobierał nauki w Jasienicy Solnej, następnie − w Gimnazjum Realnym im. Franciszka Józefa w Drohobyczu. Później rozpoczął studia na Uniwersytecie Lwowskim. Pasją Ivana Franko była filologia i literatura klasyczna.

Ivan Franko napisał ponad 5 tysięcy opracowań bibliograficznych. Pośród nich znajdują się: dramaty, wiersze i poematy, powieści, nowele oraz liczne przekłady z literatur obcych. Przekłady na język ukraiński, rosyjski i inne języki obce. Warto podkreślić, że Franko podjął studia naukowe w języku ukraińskim, polskim, rosyjskim, niemieckim, czeskim, francuskim, angielskim i węgierskim. Najpewniej dlatego został nominowany do Nagrody Nobla. Franko był pisarzem i poetą, który szczerze pokochał Polskę. Ponad 1200 prac literackich, naukowych i publicystycznych ogłosił po polsku.

Dzisiejszy happening poetycki w księgarni Arsenał zorganizowała ukraińska poetka Switłana Bresławska – przebywająca w Polsce od początku wojny na Ukrainie. Jest wyjątkowo aktywna. Natychmiast po przyjeździe do Poznania zaangażowała się w prace translatorskie na potrzeby Miasta, UAM i centrum kultury. Jest wolontariuszką, translatorką treści w języku ukraińskim i polskim. Instytut Literatury MKiDN, zauważywszy jej działalność, przyznał jej rezydenturę dla ukraińskich twórców.

PRZYPOWIEŚĆ O CIERNIOWYM KRZEWIE (z poematu Mojżesz)

…I było wolą wszystkich drzew,
Rosnących po tej ziemi,
By on cierniowy, czarny krzew
Włodarzem był nad niemi.

A tedy krzew cierniowy rzekł:
»Ktoś dobrą mocny radą:
Jam zwolen władzę cały wiek
sprawować nad gromadą.

A choć nie strzelam wzwyż nad zrąb
Jak cedr, ni palmie krewny,
Choć jam nie hardy, jako dąb,
Ni, jako brzoza, rzewny —
Zdobywać piachy będę wam
I ziemię tę jałową,
Rozścielę siebie w dole sam,
Wy — w niebo mierzcie głową.
Nachodźcom czynić będą wstręt
Spiżowe kolce moje,
Z wiatrami pogna wżdy mój pręt
Mlecznego kwiecia roje.

Zaś we mnie zając, polna mysz
I ptak zamieszka mnogi,
By wyście mogły rosnąć wzwyż,
Ja zginę pośród drogi.«

Switłana Bresławska

Ukraińska pisarka, krytyk literacki, tłumaczka. Prezes Oddziału Narodowego Związku Pisarzy Ukrainy w Ivano-Frankivsku.

Autorka książek poetyckich: Dwa kroki do raju (2015), Przekroczyć próg (2015), W dół głową (2016), Ty (2017), Kilku głosami (2019), książki literacko-krytycznych artykułów Z księgi odzewów i propozycji (2018), książki nowel Wszystkie faworyty króla (2019). Redaktorka antologii My – z 90-tych. Znalezione pokolenie (2017) i literacko-historycznego almanachu Urodziliśmy się w wielkiej godzinie (2017), dwujęzycznej antologii Apostołowie ХХ stulecia: los Ukrainy w poezji (2020), autorka projektu tłumaczenia na język polski książki Książę rosy Tarasa Melnyczuka (2020) (tłumaczenie na język polski obu książek – Kazimierz Burnat). W 2018 r. ukazała się we Wrocławiu książka poezji Switłany Bresławskiej Na linii oddechu w tłumaczeniu na język polski Kazimierza Burnata. Niektóre utwory są przetłumaczone na  języki: polski, niemiecki, francuski, angielski, hiszpański, węgierski, czeski i białoruski.

W przekładzie Switłany Bresławskiej z języka polskiego na ukraiński ukazały się wydawnictwa książkowe: Koniec lata w Arkadii: Kazimierz Burnat Sycenie nieznanym, Leszek Szaruga Logo Reya, Andrzej Walter Śmierć bogów (2017); Iluzja wieczności Kazimierza Burnata (2018); Uczta motyla Andrzeja Bartyńskiego (2018); Na granicy przed niechcianym światem Piotra Prokopiaka (2022), Od upadku do sukcesu. Jak porażkę przekuć w złoto Thomasa Eriksona (2022). Przetłumaczyła także na język ukraiński opowiadania Brunona Schulza: Manekiny, Traktat o manekinach (1988), Undula (2022); powieści Moniki Warneńskiej Magdalena (2016), Stanisława Ignacego Witkiewicza Pożegnanie jesieni (2022), Czesława Janczarskiego Przygody i wędrówki Misia Uszatka (2022).

Utwory są opublikowane w literackich czasopismach: Дзвін, Перевал, Золота пектораль, Літературна Україна, Екзиль, Західний кур’єр, Німчич, Ґражда, Буковинський журнал, Степ, Слово Просвіти, Liry Dram, Hybryda, Gazeta Wyborcza, Babiniec Literacki, Посестри, Protokół kulturalny (Poznań), Migotania, Miasteczko Poznań, również w ukraińskich i polskich antologiach i almanachach.

Członkini kolegium redakcyjnego literacko-artystycznego czasopisma Дзвін (Dzwon, Lwów).

Uczestniczka międzynarodowych literackich festiwali Międzynarodowa Galicyjska Literacka Jesień (2016, 2018, 2019), Poeci bez granic (Wrocław/Polanica-Zdrój, 2017, 2018, 2019, 2021); Międzynarodowej Konferencji Poetyckiej Kalisz Stolicą Aforyzmu (Poznań − Kalisz 2018, 2021), Ogólnoukraińskiego literacko-artystycznego festiwalu Literacka Warta nad Czeremoszem (2019); festiwalu XXVIII Pomorska Wiosna Literacka (2022).

Laureatka miejskiej nagrody im. Ivana Franki w dziedzinie poezji (2016) oraz Nagrody Literackiej im. Jurija Janowskiego w dziedzinie przekład (2018). W 2021 r. wyróżniona Honorową odznaką ZLP za wybitne zasługi dla polskiej literatury.

Od ostatnich dni lutego współpracuje z grupą tłumaczy-wolontariuszy Uniwersytetu imienia Adama Mickiewicza w Poznaniu. Tłumaczyła z polskiego na język ukraiński poradniki i instrukcje dla uchodźców, które były opublikowane na stronie internetowej Urzędu Miasta Poznania. Na prośbę firmy Sztuki Uczenia (spółka z o.o. z siedzibą w Poznaniu przy ul. Pułaskiego 26/3) wykonała tłumaczenia piosenek dla dzieci (Drzewo pokoju, Piosenka o marzeniach, Wesołego Alleluja, Kołysanka, W naszej klasie, Wiosenna poleczka) na licencjach CC 3.0 do dziecięcego śpiewnika polsko-ukraińskiego. Zrealizowała tłumaczenie na język ukraiński scenariusza teatralnego przedstawienia Gęstość zaludnienia dla Teatru KANA w  Szczecinie.

W tym czasie przetłumaczyła także z polskiego na język ukraiński książki: Baśnie na każdy dzień Józefa Herolda (2022), Realistyczne obrazy Aresa Chadzinikolau (2022), Legendy Poznania Andrzeja Sikorskiego (2022), Dziadek i niedźwiadek Łukasza Wierzbickiego (2022).

Zrealizowała projekt Jestem z Drohobycza/Я – з Дрогобича (2022),  poświęcony 130. rocznicy urodzenia Brunona Schulza. W książce pomieszczono  teksty Piotra Prokopiaka, Jerzy Ficowskiego, Tadeusza Różewicza, Łucji Dudzińskiej, poświęcone geniuszowi polskiej literatury, i opowiadanie Brunona Schulza Undula – wszystkie teksty w tłumaczeniu Switłany Bresławskiej.

W ramach rezydencji Instytutu Literatury w Krakowie pracuje nad tłumaczeniem powieści Stanisława Ignacego Witkiewicza Nienasycenie.

Bierze aktywny udział w życiu kulturalnym Poznania −  organizuje spotkania literackie i jest ich uczestniczką.

db